Het aantal doden bij verkeersongelukken waarbij alcohol of drugs in het spel is, neemt de laatste jaren flink toe. Dat blijkt uit cijfers van de politie. In 2016 overleden er 13 mensen bij een ongeluk dat was veroorzaakt door een bestuurder onder invloed. Vorig jaar waren dat er 61.
De werkelijke aantallen zijn zeer waarschijnlijk nog hoger omdat er alleen onderzoek wordt gedaan naar middelengebruik als de veroorzaker van het ongeluk het overleeft. Wanneer de bestuurder overlijdt, gebeurt dat meestal niet omdat er geen vervolging mogelijk is.
Met uitzondering van de coronajaren 2020 en 2021 is het aantal dodelijke slachtoffers sinds 2016 elk jaar toegenomen. “Die jaren waren vanwege corona verkeersluw”, zegt Paul Broer, portefeuillehouder verkeer bij de Nationale Politie. “Wanneer je 2022 vergelijkt met 2019, dan zie je een significante stijging”. Niet alleen het aantal slachtoffers is gestegen, ook het aantal dodelijke ongelukken nam toe. Volgens de politie waren er in 2019 in totaal 38 dodelijke verkeersongelukken met een bestuurder onder invloed, in 2022 waren dat er 51.
Meer drugs en drank in het verkeer
Eind vorig jaar werd al bekend dat het aantal boetes en rijontzeggingen voor rijden onder invloed na de coronaperiode met 34 procent is toegenomen, terwijl er niet beter op werd gecontroleerd. “Kennelijk overschatten deze mensen zichzelf of onderschatten zij de gevaren”, aldus Broer. Volgens de politie zijn er in 2022 zo’n 43.000 mensen bekeurd voor rijden onder invloed. Daarvan hadden er 25.000 te veel gedronken en waren er 18.000 onder invloed van drugs, met name cannabis.
De politie heeft niet onderzocht waarom er meer onder invloed wordt gereden. Ook het wetenschappelijk instituut voor verkeersveiligheid onderzoek, het SWOV, moet het antwoord schuldig blijven: “Er wordt wel onderzoek gedaan naar het gebruik van alcohol in het verkeer, maar daarbij wordt niet gevraagd waarom diegene toch is gaan rijden”, zegt woordvoerder Patrick Rugebregt van het SWOV. Voor drugsgebruik bestaat nog geen vergelijkbaar onderzoek.
Uit onderzoek blijkt dat zowel politiecontroles als het alcoholslot effectieve maatregelen zijn om het rijden onder invloed terug te dringen. Maar in het geval van drugsgebruik heb je natuurlijk niets aan het alcoholslot. Handhaving is dus het allerbelangrijkst, zo benadrukt Rugebregt. “Alcohol ongevallen verminderen met 17 procent als er regelmatig controles worden ingezet, zo blijkt uit onderzoek”. De politie stopte ruim 5 jaar geleden met de grote alcoholfuiken omdat binnen no time op sociale media werd gedeeld waar de politie stond. “Maar ook al pakt de politie hier weinig mensen, de waarschuwing wordt wel door iedereen gevoeld”, zo benadrukt Rugebregt. Maar de politie ziet controles niet als campagnemiddel, zo benadrukt Broer. “Het is bedoeld als handhaving. En die controles proberen we zo effectief mogelijk in te zetten. Kortstondig en flexibel”.
Sinds de invoering van de speekseltest in 2017 ontdekt de politie steeds vaker drugsgebruik in het verkeer. Maar de regels voor zo’n test zijn strenger dan voor het blazen. “Dat heeft ermee te maken dat de speekseltest een grotere inbreuk is op de lichamelijke integriteit”, legt Broer uit. “De politie mag die test alleen afnemen als de bestuurder onder invloed lijkt, maar negatief test bij de blaastest. Dan moet diegene dus wel aantoonbaar warrig praten of grote pupillen hebben bijvoorbeeld”. Een aparte drugsfuik is dus niet mogelijk. Wel kan de politie bijvoorbeeld na een festival grootschalig controleren en daarbij gericht testen op drugsgebruik.
Alcoholslot
Ook het alcoholslot, waarmee de auto alleen kan worden gestart na een negatieve blaastest, is dus bewezen effectief. Nadat mensen zo’n slot hebben moeten gebruiken, is de kans dat zij opnieuw met drank op achter het stuur kruipen met 50 procent afgenomen. De maatregel werd in 2015 afgeschaft omdat de Raad van State en de Hoge Raad oordeelden dat het te ingrijpend was en te weinig rekening hield met persoonlijke omstandigheden van de bestuurder. Bovendien draaiden de automobilisten zelf op voor de kosten om het slot te laten inbouwen, destijds zo’n 5.000 euro. Maar vorige maand maakte minister Harbers bekend te onderzoeken of het slot toch opnieuw kan worden ingevoerd.
Algehele stijging aantal verkeersdoden
Vorig jaar zijn 737 mensen om het leven gekomen door een verkeersongeluk, zo blijkt uit cijfers van het CBS. Dat zijn er gemiddeld 2 per dag. Het gaat om het hoogste aantal doden sinds 2008. Het aantal verkeersdoden was vorig jaar met 737 veel hoger dan het jaar ervoor toen er 582 doden waren. Net als in voorgaande jaren kwamen meer mannen (522) dan vrouwen (215) om het leven. Er hadden 225 inzittenden van een personenauto een fataal ongeluk, 50 meer dan in 2021.
Fietsers
Vorig jaar kwamen er 291 fietsers om het leven in het verkeer. Dat zijn 84 meer fietsslachtoffers dan in het jaar ervoor, en het is het hoogste aantal sinds 1996 (het begin van de registratie).
Van alle verongelukte fietsers kwam bijna de helft (141) om door een aanrijding met een auto. Een kwart van alle fietsdoden verongelukte zonder botsing. Zij overleden na een val van de fiets, bijvoorbeeld na onwel worden, door een verkeerde stuurbeweging, een slecht wegdek, gladheid, of een voet tussen de spaken. In de meeste gevallen ging het dan om ouderen.
Onder 75-plussers nam het aantal fatale ongelukken het sterkst toe, met 59 procent ten opzichte van 2021. Dit komt vooral door meer verkeersdoden onder fietsers van deze leeftijd: 150 in 2022, tegen 94 het jaar ervoor. De onderzoekers vermoeden dat een en ander ook te maken heeft met de opkomst van de e-bike.
Verkeersslachtoffers van 50 jaar of ouder overlijden relatief vaak als gevolg van een fietsongeluk, terwijl slachtoffers jonger dan 50 jaar naar verhouding vaker omkomen bij een auto-ongeluk.
Minister Mark Harbers van Infrastructuur spreekt van pijnlijke cijfers. “Het feit dat het aantal verkeersdoden vorig jaar flink is gestegen, onderstreept de noodzaak om extra in te zetten op verkeersveiligheid. De stijging is niet onverwacht, maar wel verontrustend”. Ook Veilig Verkeer Nederland reageert op de cijfers en schrikt van het hoge aantal verkeersdoden. De vereniging pleit opnieuw voor het verlagen van de snelheid binnen de bebouwde kom en zegt het dragen van een fietshelm te stimuleren.
Volgens VVN is het een grote uitdaging om het verkeer voor fietsende 75-plussers veilig te houden. “Het is nu al druk op de fietspaden in grote steden en het wordt alleen maar drukker. In combinatie met een snelle e-bike kan dat zeker voor ouderen die bijvoorbeeld niet zo goed hun balans kunnen houden op de fiets heel gevaarlijk zijn”, zegt woordvoerder Rob Stomphorst.
De Fietsersbond noemt de toename schokkend. Volgens directeur Esther van Garderen is het de hoogste tijd dat er meer geïnvesteerd wordt in de infrastructuur, die zich niet mee heeft ontwikkeld met het steeds grotere aantal fietsers en de latere leeftijd waarop ouderen doorfietsen.
