Het is 25 jaar geleden dat de eerste exemplaren van de Smart door de stad hobbelden. Het voertuigje, dat al snel de bijnaam “olifanten rolschaatsen” kreeg, was bedoeld om 2 personen en een kist bier te vervoeren. Die opdracht was een variatie op het ontwikkelings- thema van de Citroën 2CV. Die auto moest 2 personen en een kist eieren (heelhuids) kunnen vervoeren. Maar anders dan de Franse volksauto werd het yuppen karretje geen succes.
De Smart is ontsproten aan het brein van Nicolas Hayek (foto), een Zwitserse ondernemer met Libanese roots die geschiedenis schreef met het redden van de lokale horloge-industrie door de Swatch uit te vinden. Dit succes steeg hem naar het hoofd want Hayek dacht ook de (stads)auto wel opnieuw uit te vinden. Met het idee van een veiligheidscel is niks mis, maar met het plan om de aandrijving te laten verzorgen door in de wielnaven geplaatste elektromotoren zou het model te ver vooruit zijn geweest.
Daimler, die wel interesse had in het project en zich als ontwikkelings-, productie- en distributiepartner opwierp, besloot daarom het voertuig te voorzien van een conventionele verbrandingsmotor. Daarmee werd vermoedelijk een grotere verkoopflop voorkomen. Maar aan de basis van het autootje veranderde dat niks: dat bleef een onpraktisch, want slechts aan 2-personen ruimte biedend, voertuig.
Als Daimler tijdens de autogeschiedenisles had opgelet, dan had zij kunnen weten dat dergelijke auto’s eigenlijk nooit een succes worden. Sportwagens natuurlijk uitgezonderd. De productieversie van de Smart werd weliswaar in de markt gezet als een ‘City Coupé’, maar daar trapte de consument natuurlijk niet in: voor gezinnen met kinderen is een 2-persoons voertuig per definitie niet geschikt als tweede auto voor een huishouden. Dat scheelt qua verkooppotentieel een slok op een borrel.
Hayek was bij het productierijp maken van zijn geesteskind al afgehaakt. Hij vond het door een verbrandingsmotor aangedreven eindresultaat te conventioneel. Zijn reactie was het enige echt ‘slimme’ in dit verhaal: Hayek besloot zijn aandelen in het project te verkopen. Verstandig, want het Smart avontuur zou alleen maar verliezen gaan opleveren. Daimler was toen al begonnen met de bouw van een speciale fabriek in Hambach in de Franse Elzas. Toen de stadsauto aan de pers kon worden voorgesteld, bleek hij net zoals de 1 jaar eerder gelanceerde neef van Mercedes-Benz, de A-klasse, een voorliefde te hebben om op zijn zij te gaan liggen bij heftig bochtenwerk. Dat gefotografeerde beeld, en van andere capriolen, deed de verkopen natuurlijk ook geen goed.
De Smart strompelde zich als ForTwo door een aantal ontwikkelingsgeneraties heen. Uitbreiding van het gamma met een tweede, op Mitsubishi techniek gebaseerd model, deed het merkimago meer kwaad dan goed. Hetzelfde geldt voor de opgerekte ForFour versie die samen met Renault ontwikkeld was (om aldaar als derde generatie Twingo verkocht te gaan worden): door het toevoegen van 2 zitplaatsen achterin, moest de Smart zich ineens gaan meten met alle andere A segment aanbiedingen die stuk voor stuk goedkoper waren en doorgaans ook prettiger reden. Om over de tijd en de soepelheid waarmee van versnelling kon worden gewisseld nog maar te zwijgen.
Het besluit om de ForTwo (inclusief de halfslachtige Cabrio variant) en de ForFour alleen nog maar aan te bieden met een elektrische aandrijflijn, deed 80 procent van de klanten wegjagen. En dat waren er al niet zo veel.
Na Mitsubishi en Renault heeft Daimler nu een oogje laten vallen op Geely als partner. Is drie keer scheepsrecht? De tijd zal het leren. Smart is getransformeerd van aanbieder van een uiterst makkelijk te parkeren (dat wel) stadsauto naar een producent van SUV modellen; een autotype dat juist in de stad nogal gehaat wordt. Weliswaar houdt Smart zich voor wat betreft de maatvoering van de betreffende modellen (#1 en #3) in, maar het zal duidelijk zijn dat de schoen hier merkimago-technisch wringt. Nee, ook in Chinese vorm zal verkoopsucces uitblijven. Vergelijkbare techniek kan je namelijk ook in een minder dure Volvo EX30 krijgen; een model dat vanaf 2025 (ook) in Europa geproduceerd gaat worden en zodoende geen last heeft van extra importheffingen of een CO2-belasting omdat hij niet vanuit een ver land met een door stookolie aangedreven vrachtschip aangevoerd hoeft te worden.
Dat zal de Smart #1 en #3 onverkoopbaar duur maken want het opnieuw opstarten van de productie in Hambach zit er niet in. Die fabriek bouwt nu dure terreinwagens voor Ineos. In alles de tegenpool van de Fortwo, maar wel een auto die met een vette winstmarge verkocht kan worden.
